Зігулі, Нэлі. Музей з інтэрактывам : чым будзе здзіўляць музей Бялыніцкага-Бірулі ў Магілёве / Нэлі Зігуля // Звязда. — 2017. — 5 кастрычніка. — С. 1, 13.
Чым будзе здзіўляць музей Бялыніцкага-Бірулі ў Магілёве
Гэты двухпавярховы асабняк канца XVII стагоддзя — адзін з найстарэйшых будынкаў горада. На яго каванай металічнай агароджы вось ужо чацвёрты год вісіць замок — ідзе капремонт. Але нядаўна на пашпарце аб’екта паявілася дата яго здачы — верасень 2018 года. На завяршэнне аб’екта з Фонду Прэзідэнта выдзелена больш за паўмільёна беларускіх рублёў. Карэспандэнт «Звязды» паназірала за ходам работ і разам са спецыялістамі ацаніла тыя перамены, якія адбыліся дзякуючы рэканструкцыі.
Стыльны і ўрачысты на выгляд, гэты дом ведае шмат таямніц. Дакладна вядома, што ён пэўны час належаў купцам Аношкам, а потым хто ім толькі не карыстаўся. Краязнаўцы звязваюць з ім эпахальныя падзеі, кажуць, што тут у розныя часы кватаравалі першыя асобы розных дзяржаў. Захаваліся звесткі, што пасля разгрому рускімі Рэчы Паспалітай імператрыца Кацярына II і аўстрыйскі імператар Іосіф II у маі 1780 года падпісвалі ў гэтым доме намер аб раздзеле сфер уплыву ў Польшчы і Літве. У савецкі час будынак у стылі позняга барока і ранняга кпасіцызму наадной з цэнтральных вуліц Магілёва многім рэзаў вока, але ж, нягледзячы на ўсё, захаваўся.
У канцы 70-х гадоў мінулага стагоддзя яго рэканструявалі для музейных патрэб і надбудавалі трэці мансардны паверх. А ў снежні 1982 года ў ім адкрыўся музей славутага ўраджэнца Магілёўшчыны Вітольда Каятанавіча Бялыніцкага-Бірулі. На сённяшні дзень ён з’яўляецца адным з трох філіялаў Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь.
Цяпер будынак перажывае сваё другое нараджэнне. Праектаваннем і рамонтам займаецца магілёўская арганізацыя «Будпраектінвест», якая мае вялікі досвед у рэканструкцыі гістарычных будынкаў. На яго рахунку аднаўленне помнікаў архітэктуры пачатку XX стагоддзя — Нацыянальны банк Рэспублікі Беларусь па вуліцы Ленінскай і чыгуначны вакзал у Магілёве, палац Пацёмкіна ў Крычаве. Зараз арганізацыя паралельна працуе над палацавапаркавым комплексам у Жылічах і музеем Бялыніцкага-Бірулі.
Будаўнікі ўжо ўмацавалі нясучыя канструкцыі музея, памянялі дах, вокны, зрабілі новыя інжынерныя сеткі і шмат чаго іншага. I ўсё гэта з улікам асаблівасцяў, якія патрабуюць такога кшталту аб’екты. На іх, як вядома, лішнюю дзірку нельга зрабіць. Галоўны інжынер праекта ЗАТ «Будпраектінвест» Галіна РАТОМСКАЯ звяртае ўвагу на адтуліны ў сценах.
— Гэта старыя вентканалы, якія мы захавалі, — тлумачыць яна. — Перакрыцці таксама засталіся драўляныя, мы іх толькі ўмацавалі.
Старыя сцены і сучасныя тэхналогіі — такім будзе музей пасля капрамонту. У залах з’явяцца аўтаномныя кандыцыянеры і паветраачышчальнікі, сістэма пылеўборкі, усе ноу-хау па ІР-сістэмах, сістэма клімат-кантролю.
А яшчэ будынак стане больш зручным і даступным для людзей з абмежаванымі магчымасцямі. Для інвалідаў-калясачнікаў, напрыклад, з’явіўся пандус, каб па ім можна было без праблем заязджаць на першы паверх. Зрабіць так, каб тыя ж калясачнікі маглі падняцца яшчэ і на другі паверх, на жаль, немагчыма. Але яны змогуць убачыць усё, што там адбываецца, праз інфакіёск.
— На сёння будаўнічыя работы па музеі зроблены на 80%, — удакладняе дырэктар ЗАТ «Будпраектінвест» Уладзімір СВІНАРЭНКА. — Нават тады, калі сродкаў не хапала, яны не прыпыняліся. Сёлета стаіць задача цалкам скончыць з будаўніцтвам і пачаць музеефікацыю. Устанавіць неабходную мэблю І абсталяванне, каб установа паўнавартасна функцыянавала.
Амаль цалкам гатовы ўжо трэці паверх. Каб падняцца на яго, трэба пераадолець некалькі пралётаў вельмі крутой старадаўняй лесвіцы. Яна — адна з галоўных славутасцяў асабняка. «Кажуць, па ёй Кацярыну Вялікую на руках насілі, — заўважае Галіна Ратомская, калі мы асцярожна падымаліся па прыступках трохвугольнай формы. — А яшчэ тут падвалы цікавыя, скляпеністай формы. Былы уладар дома гандляваў вострымі прыправамі і захоўваў іх там у вялікай колькасці. Цяпер ў падвале размесціцца гардэроб.
Да капрамонту трэці паверх выкарыстоўваўся для правядзення часовых выставак. Цяпер стратэгія цалкам памянялася. Выстаўкі будуць праходзіць на першым паверсе, а на трэцім размесцяцца рабочыя кабінеты і памяшканні для дзіцячай творчасці. Спадчыне Вітольда Каятанавіча будзе цалкам прысвечаны другі паверх. Там жа свае месца, як і ў ранейшыя часы, зойме раяль і зноў будуць праводзіцца рамантычныя музычныя вечары.
Будынак атрымаў не толькі новае аблічча, але і новую гаспадыню. Карэспандэнт «Звязды» адна з першых павіншавала з новым прызначэннем Святлану СТРОГІНУ, былога намесніка дырэктара абласнога мастацкага музея імя Паўла Масленікава.
— Я задаволена тым, што тут стала так прасторна і ўсё адкрылася, — ацаніла загадчыца новае аблічча музея. — Мне падабаецца, што захаваліся аўтэнтычныя інтэр’еры першага і другога паверхаў. I тое, што крыху памянялася канцэпцыя экспазіцыі. Вітрыны, якія займалі большую частку прасторы на гэтых паверхах, знікнуць. Матэрыял ляжа ў інфакіёскі і будзе дапоўнены.
У фондах Нацыянальнага мастацкага музея захоўваецца багатая творчая спадчына Вітольда Бялыніцкага-Бірулі, яна збіралася на працягу многіх гадоў і была перададзена музею ўдавой мастака Аленай Аляксееўнай. У магілёўскім музеі будуць экспанавацца творы, якія характарызуюць розныя этапы дзейнасці майстра. Яго дарэвалюцыйная творчасць і паслярэвалюцыйная істотна мянялася, мела свае фарбы.
— Можна будзе паступова рабіць змену экспазіцыйных праектаў, — дзеліцца планамі Святлана Строгіна. — Плануецца творчая ка- мандзіроўка на дачу-музей «Чайка» ва Удомльскі край, дзе жыў і працаваў Вітольд Каятанавіч. Мы пасябравалі з Аленай Цімаковай, дырэктарам дачы-музея, і збіраемся ўзяць матэрыял, каб прыхільнікі творчасці мастака маглі па максімуме даведацца пра ўсе этапы яго жыцця.
Карэспандэнт «Звязды» пацікавілася ў генеральнага дырэктара Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь Уладзіміра ПРАКАПЦОВА, як ён ацэньвае ўзровень абноўленага музея.
— Нам пашчасціла працаваць з падрадчыкам, які ўсё робіць якасна, — паведаміў ён. — Работы яшчэ шмат, але ўсё робіцца вельмі прыгожа. Налета ў рамках Форуму рэгіёнаў Беларусі і Расіі адбудзецца ўрачыстае адкрыццё музея з удзелам гасцей самага высокага ўзроўню. Гэта будзе музей еўрапейскага тыпу. У верасні-кастрычніку мы прывязём выставу з Траццякоўскай галерэі, каб паказаць, з кім мастак вучыўся, працаваў, сябраваў. У Беларусі захоўваецца ўсяго 460 работ Бялыніцкага-Бірулі, уключаючы эцюды. Мы дадзім магчымасць наведвальнікам убачыць іх усе праз інфакіёск. Плюс дададзім тыя, што захоўваюцца ў музеях іншых краін. У тым ліку інтэр’еры дачы-музея «Чайка», дзе жыў мастак. З’ездзім туды, усё сфатаграфуем і будзем сябраваць філіяламі.
Нэлі ЗІГУЛЯ.
zigulya @ zviazda.by