Пруднікава, А. Філарманічная магія / Алёна Пруднікава [і інш.] ; гутарыла Надзея Бунцэвіч // Мастацтва. — 2025. — № 3. — С. 30—33.
Магілёўская абласная філармонія — самая маладая ў краіне: сёлета ёй спаўняецца 35. Але ж справа не ва ўзросце, а ў творчых дасягненнях, якіх нямала. Для ўсёй краіны гэта найперш фестывалі — Міжнародны музычны «Залаты шлягер у Магілёве», які сёлета адзначыць 30-годдзе, больш маладое рэспубліканскае свята «Купалле» («Александрыя збірае сяброў»). А колькі канцэртаў для самай рознай аўдыторыі, яскравых замежных паездак калектываў!
Пра ўсё гэта і многае іншае мы гаворым з вядучым рэдактарам філармоніі Алёнай Пруднікавай.
Алёна Міхайлаўна! Што такое для вас ваша філармонія — родны дом, музычныя праекты, месца працы, калектыў?
— Філармонія — гэта найперш людзі. Цікавыя, творчыя, апантаныя мастацтвам. Пра кожнага можна гаварыць бясконца! Заслужаны артыст Беларусі Павел Усовіч працуе ў нас ужо 30 гадоў, апроч усяго рыхтуе ўласныя праекты. Бо ён не толькі таленавіты спявак, але і аўтар больш як 50 песень, цудоўны канферансье, мастак, сцэнарыст, рэжысёр — усяго не пералічыць.
А Валянціна Кандрацьева! Заслужаны дзеяч мастацтваў Рэспублікі Беларусь, яна нязменна кіруе заслужаным калектывам Рэспублікі Беларусь ансамблем песні і танца «Медуніца». I сама яго заснавала, прычым яшчэ задоўга да адкрыцця нашай філармоніі. Ездзіла ў этнаграфічныя экспедыцыі, збірала матэрыялы — багаты аўтэнтычны фальклор Магілёўшчыны. I на аснове гэтага рыхтавала і рыхтуе ўсё новыя праграмы — не проста песенныя ці танцавальныя, а яшчэ і тэатралізаваныя. Гэты ўнікальны калектыў ездзіць па ўсім свеце, прэзентуючы нашу нацыянальную спадчыну і яе захаванне ў сучаснай беларускай культуры.
Вялікі грамадскі розгалас мае заслужаны калектыў Рэспублікі Беларусь аркестр народных інструментаў, які носіць імя свайго заснавальніка, народнага артыста Беларусі Леаніда Іванова — выбітнага музыканта, сапраўднай легенды аркестравага мастацтва. Гэты калектыў — нязменны ўдзельнік буйных музычных фестываляў — таго ж «Славянскага базару ў Віцебску», выступаць разам з ім лічаць за гонар самыя знакамітыя салісты. Апроч уласна беларускіх твораў, у аркестры гучыць шмат музычнай класікі розных эпох і народаў. I ўсё гэта, зразумела, атрымлівае ў іх выкананні няўлоўныя беларускія рысы. Такі дыялог культур узбагачае абодва бакі, спрыяе і далейшаму развіццю нашага мастацтва, і яго папулярызацыі ў свеце. Невыпадкова, што аркестр стаў праводзіць Міжнародны форум дырыжораў — адзіны такога кшталту праект у нашай краіне. Сёння аркестрам кіруе Дзяніс Чарта — таленавіты музыкант, дырыжор, дзякуючы яму аркестр атрымаў новае дыханне, новы почырк. Спявачка Вольга Гарнічар пачала супрацоўнічаць з філармоніяй ва ўзросце 16 гадоў, пасля прыйшла ва ўстанову на пастаянную працу — і застаецца адной з нашых вядучых салістак, узнагароджана медалём Францыска Скарыны. У свой час на Міжнародным конкурсе Discovery яна была прызнана «лепшым жаночым голасам» — гэта вельмі прэстыжна. Сярод нашых вакалістаў — Алекша Чорны, Паша Любчанка, Валерыя Азаранка, Таццяна Коршунава, Дзяніс Чуракоў. Баяніст-віртуоз Пётр Войчанка, што аб’ездзіў увесь свет, — сапраўдны чалавек-свята, удзельнік шматлікіх фестываляў, член журы конкурсаў.
Камерна-інструментальны ансамбль «Барыня» стаў першым на Магілёўшчыне прафесійным калектывам такога роду. Яго заснаваў і ўвесь час узначальвае вядомы баяніст, педагог, аўтар шматлікіх сольных, ансамблевых твораў, апрацовак, а таксама вершаў, трапных эпіграм Пётр Забелаў. Удзельнікі ансамбля — сапраўдныя віртуозы, гучанне калектыву — яркае, самабытнае, запамінальнае. Выконвае «Барыня» і сучасныя інструментальныя творы пераважна фальклорнай тэматыкі, і песні, і тыя жстарадаўнія рамансы — вядома, з салістамі.
Вакальны ансамбль «Весялуха» пачынаўся як сямейны калектыў Фраловых. Але з цягам часу ён пашырыўся, у яго прыйшлі маладыя салісты, і з 2016 года яго ўзначальвае спявачка Надзея Спадабаева. «Весялуха» выпрацавала свой уласны стыль, актыўна супрацоўнічае з беларускімі паэтамі і кампазітарамі, у рэпертуары ансамбля многа песень нашых сучасных аўтараў. Калектыў мае вялікую папулярнасць не толькі ў Беларусі, але і за мяжой, прадстаўляе творчасць Магілёўшчыны ў розных краінах.
Сямейны дуэт братоў Венцаў — гэта не проста клаўнада, а яшчэ эквілібрыстыка, жангліраванне, фокусы, дрэсіраваныя сабачкі, коткі. Сапраўдныя цыркавыя прадстаўленні! Нядзіва, што Уладзіслаў і Сяргей — улюбёнцы публікі ўсіх узростаў. А яшчэ ансамбль эстраднага танца «Тэт-а-тэт», камерна-інструментальны ансамбль «Камеранс», што ўяўляе сабой склад струннага квартэта. Ансамбль пастаянна здзіўляе і радуе гледачоў сваімі музычнымі праграмамі, яго ўдзельнікам падуладныя самыя розныя музычныя стылі і напрамкі: ад класікі да неакласікі, ад рока да хітоў з любімых кінастужак. Кіраўнік «Камеранса» Віктар Гладкі — сапраўдны генератар задумак і творчых праектаў.
Вядомае на ўсёй Магілёўшчыне імя — рэжысёр Тамара Залешчанка. Яна бліскучы майстар сваёй справы, у яе заўжды столькі новых арыгінальных ідэй — проста неверагодна! Немагчыма не згадаць галоўнага рэжысёра філармоніі Міхаіла Мікалаенку, які ўвасабляе на сцэнічных пляцоўках маштабныя праекты, канцэрты, прымеркаваныя да дзяржаўных свят, памятных дат, юбілеяў. Ягоныя праекты вылучаюцца яркай вобразнасцю і эмацыйнасцю, заўсёды прыводзяць гледачоў у захапленне.
Вы таксама чалавек выключна творчы, ініцыятыўны, здольны выпраменьваць пазітыўную энергію: член Саюза пісьменнікаў Беларусі, драматург, празаік, паэтэса, аўтар тэкстаў песень. Як вам сярод музыкантаў?
— Ад працы з імі атрымліваеш не проста задавальненне. Узнікае адчуванне, што яны перадаюць табе асаблівае светаўспрыманне — больш тонкае, адухоўленае, чым у іншых людзей. На працу я іду за новымі ўражаннямі, новымі ведамі, якія атрымліваю ад іх. У сваю чаргу, музыканты таксама, упэўнена, штосьці чэрпаюць ад мяне — такі вось творчы і эмацыйны «энергаабмен». Ды навошта пра мяне? У нашай філармоніі кожны — яркая асоба. А колькі выбітных праектаў рыхтуе тая ж трупа абанементнага абслугоўвання!
Незвычайная назва, а па сутнасці, як я зразумела з ватага сайта, штосьці накшталт філармоніі для дзяцей?
— Так, і адрасныя выступленні для дзіцячай аўдыторыі — адны з самых прыярытэтных. Бо гэта і будучая дарослая публіка, якую мы выхоўваем, адукоўваем, далучаем да мастацкіх каштоўнасцей.
Шмат ездзіце па школах?
— Шмат. I па дзіцячых садах таксама. У нас многа выязных мерапрыемстваў, адрасаваных розным узростам. Той жа аркестр народных інструментаў наведвае школы, праводзіць там канцэрты, нават дае магчымасць маленькім гледачам паспрабаваць сябе ў ролі дырыжора, патрымаць у руках дырыжорскую палачку, пакіраваць аркестрам. Увогуле для дзяцей усё ладзіцца ў гульнявой форме, каб зацікавіць. З касцюмамі, неабходным рэквізітам, яку тэатры. У трупе абанементнага абслугоўвання — шмат маладых артыстаў, кіруе ёй Святлана Пісецкая. Дарэчы, Святлана яшчэ і прафесійная вядучая мерапрыемстваў, магілёўскія гледачы вельмі любяць яе. Надзвычай запатрабаваны цыкл «Песні і казкі роднай зямлі», дзе распавядаецца найперш пра традыцыйныя святы беларусаў — зноў-такі, у гульнявой форме. Дапамагае «Медуніца»: ледзь толькі выходзяць артысты — усё, увага забяспечана.
З 2016 года існуе «Вялікае падарожжа Львяняці Леанарда», дзе праз музыку вандруем па розных краінах. Праграма развіваецца: змяняем артыстаў, творы — ідэя музычнай вандроўкі застаецца. Ці «Жыла-была нотка» — тут размова ідзе пра музычныя заканамернасці, але ў форме казкі, зразумелай дзецям. Трэба сказаць, што для дзіцячай аўдыторыі працуе не толькі трупа абанементнага абслугоўвання. Свае праекты для дзяцей ёсць у кожнага калектыву. Існуе ў філармоніі і студыя вакала, і прадзюсарскі цэнтр «Ступени»: як бачыце, мы рыхтуем не толькі тых, хто прыйдзе ў канцэртную залу, але і тых, хто там выступіць. Тыя, хто займаецца ў «Ступенях», спяваюць на сцэне, удзельнічаюць у конкурсах, перамагаюць. Свой творчы шлях у прадзюсарскім цэнтры пачыналі такія цяперашнія зоркі, як оперныя салісты Вялікага тэатра, народныя артысты Беларусі Сяргей Франкоўскі, Ніна Шарубіна. Таццяна Бедуленка стала салісткай «Гелікон-оперы» ў Маскве, Марына Саўчанка — Санкт-Пецярбургскай аперэты, Алег Кавалеўскі — салістам хору Беларускага радыё і тэлебачання. А колькі святочных канцэртаў штогод мы ладзім — безліч! I, вядома, фестывалі — «Залаты шлягер у Магілёве», «Александрыя збірае сяброў». Яны сталі сапраўдным брэндам Магілёўшчыны. Штораз імкнёмся прыдумаць штосьці новае, чымсьці здзівіць. Таксама мы праводзім абласны фестываль-свята працаўнікоў вёскі «Дажынкі», а яшчэ — вакальны конкурс «Купальская зорка» і шматжанравы конкурс «Прыцягненне».
Свае фарбы ўагульную філарманічную замалёўку дадалі іншыя чальцы вялікай музыч най сям’і.
Тамара Залешчанка, рэжысёр, сцэнарыст, уладальніца спецыяльнай прэміі Магілёўскага гарвыканкама «Дасягненне»:
Працую ў філармоніі 12 гадоў, і гэта тое месца, дзе нават проста знаходзіцца — і тое прыемна. Прыходжу раніцай, іду па калідоры — і адразу чую музыку. Ды і за сцяной майго кабінета — клас, дзе займаюцца артысты: спевы з ранку да вечара. Не магу ўжо ўявіць, як можна працаваць, ды не пад музыку. Я закаханая ў сваю працу!
I 11 гадоў запар рыхтую ўсе ўрачыстыя прыёмы з удзелам кіраўніцтва вобласці — да 8 Сакавіка, да Дня маці. Калі выносяць кветкі, як зайграе ансамбль «Камеранс» той жа «Вальс кветак» Чайкоўскага — гэта ж проста фантастыка! Боскае гучанне — і адпаведны прыўзняты настрой.
А як цудоўна гучыць наш аркестр! Музыканты ўсіх узростаў і гледачы папросту закаханыя ў дырыжора і кіраўніка Дзяніса Чарту: добры, чуллівы, выдатны інтэрпрэтатар любой музыкі. Як раскіне свае рукі — гэта ж не рукі, а крылы! I працаздольнасць неверагодная. Бо ён жа не проста ўсё новыя творы з аркестрам рэпеціруе, а яшчэ і робіць іх пералажэнні на склад народных інструментаў: піша ды піша партытуры. Аркестр і раней быў выдатным калектывам, а пры ім — расцвіў яшчэ больш.
Вельмі люблю ладзіць патрыятычныя акцыі, праекты — можна сказаць, гэта мой рэжысёрскі «канёк». Сярод любімых — свята Першамая, Дзень сцяга на плошчы Славы. Рабіла тэатралізаваныя рэканструкцыі — і на Буйніцкім полі, і вызваленне Магілёва. Галоўнае для мяне — працаваць на славу горада. I ў гонар Вялікай Перамогі!
Валянціна Кандрацьева, заслужаны дзеяч мастацтваў Рэспублікі Беларусь, мастацкі кіраўнік ансамбля песні і танца «Медуніца»:
Наш ансамбль прыйшоўу філармонію ў 2007-м, і гэта быў заслужаны аматарскі калектыў, што існаваў на «Магілёўхімвалакне», пачынаючы з 1987 года, і выконваў беларускія народныя песні. У філармоніі мы сталі лічыцца прафесійным калектывам, але спачатку — другой катэгорыі, потым першай. Карацей, пачалі ўвесь шлях нанова, але з ранейшымі напрацоўкамі. Бо засталіся ветэраны калектыву, мы прыйшлі са сваімі касцюмамі, музычнымі інструментамі, якія я замаўляла ў Маскве. Так-так, у нас з самага пачатку былі не толькі вакалісты, якія спявалі і адначасова танчылі, як гэта бывае ў фальклорнай практыцы, але і шасцёра інструменталістаў. Я па ўсіх цэхах хадзіла — праслухоўвала, адбірала.
I як ездзілі па Магілёўшчыне — паўсюль «падглядалі-падслухоўвалі», што і як у народзе спяваюць-танчаць. Калыханкі я ад маці пераняла, яна ў мяне з Асіповіччыны. Шмат фальклорных запісаў зрабілі ў Хоцімскім, Бялыніцкім раёнах. А ў філармоніі ў «Медуніцу» дадаўся яшчэ харэаграфічны калектыў з васьмі чалавек — усе прафесійныя танцоўшчыкі, пасля Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта культуры і мастацтваў. Дый увесь склад у нас цяпер — з вышэйшай адукацыяй. Спявалі ў «Медуніцы», потым заканчвалі профільны каледж, Універсітэт культуры — і вярталіся ў калектыў. Адданыя!
Запомніліся шматлікія замежныя паездкі, асабліва на Сусветных выстаўках «Экспа». Пабывалі ў Кітаі, Аб’яднаных Арабскіх Эміратах, Італіі, Германіі, В’етнаме, некалькі разоўу Казахстане. Вядома, у Маскве. Хтосьці нам зайздросціў: маўляў, адпачываць едзеце. А мы па чатыры-пяць канцэртаў штодзень давалі — без выходных. Стомна. Тэмпература на вуліцы больш за 40, а мы ў народных строях. Так радаваліся заўсёды, як да-дому вярталіся: родны край, роднае паветра — гатовы былі зямлю цалаваць. Але ў тым жа Дубаі пабывалі на пляжы. Прачыналіся а шостай-пятай гадзіне раніцы і шуравалі на Персідскі заліў. А крыху пазней — бач, усе на пляж ідуць, а мы ўжо вяртаемся, бо выступаць трэба. У В’етнаме паглядзелі шмат музеяў. У Казахстане ў нас была сустрэча з тамтэйшай беларускай дыяспарай: з розных гарадоў прыехалі нацыянальныя суполкі, каб пераняць наш вопыт.
Вельмі падабаюцца нам пазнавальна-асветніцкія праграмы для дзяцей — тыя ж «Масленіца», «Гуканне вясны». Мы ж не толькі песні спяваем, а расказваем пра святы — што, як і чаму. Выкладваемся па поўнай: з кожнага канцэрта сыходзім з мокрымі спінамі. Але якое гэта шчасце! Дзяніс Чарта, мастацкі кіраўнік і галоўны дырыжор аркестра народных інструментаў імя народнага артыста Беларусі Л. Іванова:
Калі просяць сказаць, якія праекты нашага калектыву самыя важныя для нас і краіны, я разумею, што ўсе. Вядома, Міжнародны культурна-адкуацыйны «Форум дырыжораў», што праходзіць біенале. Але ж не толькі! Згадаю канцэрты з таленавітай моладдзю, калі з аркестрам выступаюць юныя адораныя музыканты. Бліжэйшы такі — 25 сакавіка, з намі выступіць моладзь Магілёўшчыны. Канцэрты з зоркамі сусветнай велічыні, якія ўпершыню на постсавецкай прасторы выступалі з народным аркестрам: Рышар Гальяна з Францыі, Марью Стэфана Пьетрадаркі з Італіі, Нэла Сальтца, якога называюць «трубой Марыконэ», бо менавіта ён выконвае сола ў лепшых кінастужках, уганараваных «Оскарам». I ўтой жа час, вельмі значнымі для мяне з’яўляюцца канцэрты ў агульнаадукацыйных школах. Пасля кожнага такога выступления — у зале ўзнімаецца лес рук: усе хочуць вучыцца музыцы. Гэта нават не прафарыентацыя — гэта наша будучыня. Дзеля гэта га І працуем!
Ці складана кіраваць такім вялікім творчым калектывам? Менавіта гэта мы запыталі ў Святланы Ефімук, дырэктара Магілёўскай абласной філармоніі:
Мне пашчасціла працаваць з калектывам, у якім кожны — сапраўдная зорка. У сэрцы кожнага жыве вялікая любоў да Музыкі, якая I натхняе ў імкненні да прыгажосці, гармоніі, духоўнасці, яднае ўсіх людзей. Я з захапленнем прыходжу на працу, паглыбляюся ў праекты, сустракаюся з калектывам. Проста трэба разумець людзей, умець запаліць у кожным іскру — І не пагасіць яе. Трэба верыць у сваіх калег, у станоўчы вынік — і тады людзі натхняцца, расправяць крылы, змогуць звярнуць горы, адолець самы складаны шлях.
Я ўпэўненая, што разам з такой працаздольнай і таленавітай камандай, як Магілёўская абласная філармонія, мы ўвасобім у жыццё яшчэ шмат цудоўных творчых праектаў!