Радзiма, вера, дабрыня

Жыве ў Магілёве светлы чалавек, цудоўны паэт, вершы і паэмы якога наталяюць душу чытача, як празрыстая крьшічная вада ў летні спякотны дзень наталяе смагу падарожніка Гэта паэт Беларусі і Расіі, член Саюза ігісьменнікаў Беларусі Іван Пехцераў. Вясной мінулага года яму споўнілася 70. А нядаўна паэту была прысуджана літаратурная прэмія імя Аляксея Пысіна за зборнік вершаў і паэм «Окно во все времена». Тэматыка яго вельмі шырокаж яна ахоплівае жыццё чалавечай цьшілізацыі, яе ўзлёты, падзенні, яна пра дабро і ліха, яна ў мінулым, сённяшшм, заглядвае ў будучыню. Сапраўды, як акно ва ўсе часы. У новым зборніку, як і ў папярэдніх, для паэта найвьпшйшымі каштоўнасцямі засталіся Вера, Надзея, Любоў. Аўтар сказаў, што свае творы прысвячае Радзіме, народу, роднай прыродзе і Богу. У зборшк увайшло некалькі соцень вершаў і шэсць паэм.

Святасць маці-радзімы

У сваіх вершах і паэмах Іван Пехцераў паўстае перад чытачамі сапраўдным сьшам сваёй Айчыны, грамадзянінам сваёй краіны, які любіпь і адшчадна захоўвае ўсё, што звязана з лёсам яго малой і вялікай радзімы, і ён гэтыя светлыя пачунці перадае чытачам. Новым беларусам, і не толькі ім, якія бахваляпда: «Мне где хорошо, там н роддна», адказвае — «Я знаю, что это враньё». Бо ў кожнага чалавека ў свеце ёсць толькі адзіны куточак, што ён шчаслівы назваць радзімай. I толькі ў гэтым радзімым куточку, і нідзе болын, у душу льецца самае светлае і патаемная прыгажосць жыцця.

Льется песнею иволги плачущей

и ручьём, что хохочет до слёз,

И на старом прадедовском

                          кладбище

Шумом сосен, и верб, и берез.

Льется запахом терпким смородины,

Ароматом цветов на лугу.

Благодать моей матушки-родины

Нет, ни с чем я сравнить не могу.

Паэт-гараджанін, які прыкаваны нямогласцю ног да хатняга пакоя, сумуе па мілай вёсцы Нядзведзь на Клімаўшчьше, дзе ён нарадзіўся і вырас. Часам цяжка яму, але бунтуе яго закаханая ў малую радзіму душа. Ён на вялікай адлегласігі чуе пошчак салаўя ў знаёмым з дзяцінства гаі:

И вижу Ипути теченье —

И сердце чувствует мое

Кувшинок золотых свеченье

На теплых заводях ее.

И запах сена, запах лета

Хмелят, как первая любовь…

Пока во мне все живо это,

Перенесу любую боль.

3 вершаў пра малую радзіму асабліва вабяць»..Я прибыл в деревню, где не был давно…», «Конопляник», «…Кроты немало понарыли кочек..», «…Пустует хата тети Анны…», «…Тополя на родине моей…» і іншыя.

Патрыёт Айчыны

У сваіх творах пазт заўсёды заклікае любіць людзей, аберагаць і абараняць сваю Айчыну. Ёсць такія вершы і нават паэмы і ў новым зборніку.

Увершы «Могилеву воину и труженнику» паэт прыгадвае вогненнае лета 1941 года, калі ў Дняпры крывавілася вада, успамінае і танкі з чорнымі крыжамі, якія паўзлі чорнымі пачварамі на абаронцаў Магілёва. I не было і пядзі жывой зямлі, а горадусё змагаўся з ворагам дні і ночы, знішчаючы яго:

Пра народны подзвіг у той бітве сведчыць нашчадкам ордэн Айчыннай вайны 1 ступені, які ззяе на сцягу Магілёва.

Пра сённяшт Магілёў верш «Красуйся горад». Святыні зоркі і крыжы Магілёва навечна ў сэрцы паэта, які любіць каштаны і бярозкі, і задняпроўскую сіняву, і Свята-Мікольскі манастыр, і Трохсвяпіцельскі храм, і усё, што звязана са старажытным імем Магілёў.

У паэме «Подвиг Могилева» паэт зрабіў экскурс у даўнюю часіну, калі праз Магілёў паўзлі лавінай шведы, а праз стагоддзе — французы (галоўны шлях да Масквы ляжаў менавіта праз наш горад). Магілёў дастойна адбіваў атакі ворагаў. Паэтычным радком з дакументальнай дакладнасцю Пехцераў малюе сцэны жорсткіх баёў летам 1941 года з нямецка-фашьісцкімі захопнікамі на бабруйскай шашы, на Буйніцкім полі, каля вёскі Гаі і ў са­мім Магілёве. У радках паэмы імёны абаронцаў горада-героя: Куцепаў, Раманаў, Хігрын, Чарнічэнка, Боніч, Абрамаў, Мазалаў, Кацюшын, Уладзіміраў… Яны Айчыны верныя сыны. Такімі, як яны, быў патушаны пажар «пршпедшей с Запада войны».

Живущим — слава!

Павшим — мир!

Да можно ль перечислить разве

Всех поэтической строкой.

Пра бітву трохсотгадовай даўніны Пятра I са шведамі каля вёскі Лясная пад Прапойскам (Слаўгарадам) паэма I. Пехцерава «Мать Полтавской победы». Яна таксама на дакументальнай аснове. У ёй ярка паказаны батальныя сцэны поўнага разгрому корпуса Левенгаупта і бліскучая перамога рускай зброі.

Бежали из России шведы,

И Петр победу под Лесной

Считать стал матерью победы,

Что подарил Полтавский бой.

У I. Пехцерава на ўсё свая думка

Сапраўдны пазт бачыць нашмат шьфэй, глыбей і болып далёка, чым радавы чытач. I ў Пехцерава на многія рэчы, з’явы і падзеі свая думка. Нават прыродныя катаклізмы ён прымае як Божую сугаасць (верш «После бури»).

Пра тых, хто малюе на сценах дамоў і храмаў чорныя свастыкі, якія ўюцца, бы гадзюкі, паэт гаворыць:

Те, что носили их, звались арийцами,

Были бандитами, бьли убийцами…

Сённяшнім неафашыстам, старанна паголеным і да ўлады ахвочым, паэт прапаноўвае ўспомншь, як яны скончылі жыццё, гэтыя гітлеры, гебельсы, гімлеры.

Нутром сваім і скурай паэт адчувае, што не так мы сёння жывём, і пра гэта выказвае сваё меркавашіе людзям, каб яны ўзяліся за розум:

Мы больше, больше год от года

Не замечаем, как живем,

Как в ужасе от нас природа

Все чаще ходит ходуном.

Адназначна адмоўныя адносіны паэта да сумніўньіх маральных кашгоўнасцяў Захаду, да іх шоу, якія з выключнай назойлівасцю льюцца з экранаў тэлевізараў амаль кругласу­тачна. Не любіць жа заходняе шоу паэт яшчэ і таму, што яно чужое і глядзіцца базарам, асабліва з конкурсам міспрьпвжунь.

У вершы «Обмельчало искусство» паэт сцвярджае, што з кожным днём драбнеюць «слово, песня, экран». Са старонак газет і нізкапробных кніг слова кліча да спажывання, нажывы, насілля, а экран лье патокі бруду і крыві.

Жирует бизнес,

словно вор в законе, —

Тот, кто не знает совести и долга,

В почете чтиво, лирика в загоне,

Но верю я, что будет так недолго.

Біблейскія сюжэты. Праваслаўе

У аснову паэмы «Сотворение мира» паэт паклаў главы з «Бібліі» і ў паэтычных радках расказаў аб стварэшгі Богам Сусвету, Зямлі, жьпшя на ёй і чалавека.

Бог, полный вдохновленных сил,

Открьлся всем в величье новом —

Он человека сотворил.

Своим живым

       бессмертньм Словом.

Драматычная паэма ў трох дзеях «Познание добра н зла» — гзта гісторыя са Святога Евангелля пра грэхападзенне чалавека, які паддаўся спакусе сатаны ў вобразе змея, гэта аповед пра Галгофу Хрыста і яго ўваскрашэнне. Набатным звонам гучыць голас Ісуса Хрыста ў заключных радках паэмы:

Решайте, люди: быть или не быть?

Решайте:

     ненавидеть или любить,

Чтоб не остаться в огненном кольце.

Отец во мне, как я всегда в Отце,

Как дух святой в нас,

       вместе вечно мы.

Я вас люблю и всех зову из тьмы,

Зову я к свету именем любви,

Чтоб оставались мы всегда людьми.

Праваслаўныя вернікі абавязкова заігікавяцца чатырма старонкамі зборніка, на якіх змешчаны «Молитвенные прошения к Богу». Гзта дакладны паэтычны пераклад з прозы 24-х малітваў (на кожную гадзіну сутак) святога Іаана Златавуста. Вось адна з іх:

Господи, войди ты,

       словно солнце в дом,

В страждущее сердце

       а останься в нем,

Господи Исусе, вечный светоч мой,

Дай мне в Книге жизни

      быть всегда с тобой.

Белую Русь пазт называў краем, «где вера Христова со мной». В стихотворении «Спасителю» пазт прызнаўся, што працягвае рукі да Бога з надзеяй, як дзіця да бацькі, і верыць яму бязмежна.

Вёсачка мая — аграгарадок

У горадзе пазгу не хапае шырыні палёў, глушы лясоў некранутых. Яны яго райскі сад зямны эдэм, з якім даводзіцца жыць у разлуцы.

Я добровольный узник городской,

Ив этом заточенье много лет

Болею я по родине тоской,

Но от нее лекарств на свете нет.

Паэт, як і раней, ушаноўвае нароўні з роднай маці любімую вёсачку Нядзведзь, любіць яе спа-вядальную цішыню, якая навя-вае смутак ад успамінаў далёкага юнацтва: «Вдаль плывут, как дупш, облака — //й невольно набегают слезы, // Нх, как в детстве матери рука, // Ушрают веткамн березы». Ды смутак гэты не толькі ад успамінаў пра юнацтва. Аднаго разу паэт убачыў здратаваны кратамі і машынамі калісьці роўны, з мурожнай травой, луг, сёння ўсімі пакінуты, і пытаецца:

Да, крепнет,

       крепнет наше государство,

Но не об этом, не об этом речь.

Когда же мы научимся богатство

И красоту земли родной беречь?

Паэма «Хлеб н песня» — гэта ўрачыстая ода, гімн хлебаробу і хлебу надзённаму. Жніво на хлебнай ніве паэт ставіць упоравень з лёсачоснай бітвай. Ды так яно і ёсць: жніво — гэта бітва за ўраджай. Інакш і быць не можа, бо вёска — гэта дабытчык хлеба, «оратый, сеятель п жнец она», вёска нас поіць і корміць, у ёй «государства основные корнн». Аграгарадкі з’явіліся прыкметай новага жыцця, харчовай бяспекі краіны.

Быў час, была эпоха — і гучалі прыпеўкі Мардасавай пра стопудовы ўраджай. Гэта была мара народа. А сёння беларуская зямля дае трыццаць, а то і пяцьдзесят цэнтнераў з гектара, што ў два-тры разы вышэй. I ў гэтым ёсць заслуга як хлебаробаў, так і кіраўніцтва краіны. Але чаму сёння мала пішуць і спяваюць пра хлеб? Паэма заканчваецца ўпэўненасцю, што ў нашай краіне і пра хлеб песні дастойна зазвіняць.

Паэма «Второе обретенне земли», бадай, найболын магутны твор паэта, і не таму, што напісаў яго Пехцераў чатырохстопным ямбам, а таму, што гэта ў Беларусі першая ластаўка, першая сапраўдная паэма аб адраджэнні вёскі, паэма пра аграгарадок. Яе герой Іван Петрашын, які глыбока пусціў карані ў горадзе, які мае там усё і ў дастатку, пакідае горад, вяртаецца назаўсёды ў бацькоўскую вёску Паляну, у адроджаны камбінат «Усход». Аднойчы Іван прысніў маці, якая пайшла ў іншы свет. Яна сказала яму:

Как хорошо, что ты, сынок,

В деревню навсегда вернулся!

Іван вясной працуе на трактары, а ў час жніва — на камбайне. Яго жонка Галіна — фельчар. Механізатару Петрашыну ў камбінаце няма роўных. Ён не шкадуе сіл ні на сяўбе, ні на жніве, працуе натхнёна і, як пераможца жніва ў раёне, запрошаны на дажынкі ў Мшск. Там, у сталіцьі, атрымаў узнагароду.

«Усход» — гэта мастацкі вобраз. Але такія аграгарадкі ёсць у кожнай вобласці Рэспублікі Беларусь, а то і па некалькі. Таму ў паэме — праўда. Прататыпам «Усходу» для паэта стала вёска Рэчкі, што пад Магілёвам, у якой ёсць квітнеючы агракамбінат «Зара». Яго ўзначальвае даўні прыяцель паэта Леанід Майсееў.

У лірыцы залог манстэрства паэта

Іван Пехцераў — пясняр лугоў, лясоў і хлебных ніў, пясняр прыроды і сваёй Айчыны. Ён па-майстэрску валодае слоьам, якое чэрпае з крыніц творчасці беларускага і рускага народаў. Аб чым бы ён ні пісаў, яго твсры стазвонна бяруць у палон сваёй лірычнасцю, мелодыяй, вобразам, афарыстычнасцю. Ледзь не ў кожным яго радку ёсць яркія эпітэты, метафары, параўнанні, якія падмацоўваюць вобраз, робяць яго выпуклым, ёмкім: «Рябина, светлая, как тайна, кладет в ладони мне цветы», «И из души. как из землн, вот эти строки проросли», «Качались тучи над землей, как будто бурдюки с водой», «Ясно слышал, как растет трава, как ее ласкает солнце взглядом» …Такія радкі можна доўжыць і доўжыць. «Я так пишу их, как дышу…» — кажа паэт. А гэта ўжо дар ад Бога.

Багата яркія вершы Пехцерава нагадваюць палотны таленавітага мастака. Нямала ігудоўных твораў і ў зборніку «Окно во все времена». Напрыклад, «Рука матери», «Жатва», «Рожь», «Незнекомка», «Волны», «По небу звездному», «Ночь на сеновале», «Глухариная песня «, «Слушая «Лавандух», «…Как явленье высшей красоты…», «…Белые, как русские метели…», «Александру Блоку» і іншыя.

Мы бачым, што ўзрост не шкодзіць творчаму росту Івана Пехцерава.