Казлоў, уладзімір. «Я адкалоўся ад свайго пакалення» : [гутарка з пісьменнікам і кінарэжысёрам У. Казловым] / Уладзімір Казлоў ; гутарыў Алег Клімаў // Культура. — 2018. — 27 студзеня. — С. 12.
Добра, што ён жыве ад мяне далёка. Калі б ён быў маім суседам, верагодна, прымяніў бы да мяне метады фізічнага ўздзеяння за тое, што напішу ніжэй. Я і дагэтуль лічу яго самым модным сучасным рускамоўным пісьменнікам на прасторах былога Саюза, народжаным на беларускай зямлі. I слова “модным” у дадзеным выпадку для мяне з’яўляецца сінонімам прыметнікаў “цікавы” і “неардынарны”. Да іх яшчэ просіцца вызначэнне “андэрграўндны” — ва ўсякім разе, да кінематографа Уладзіміра КАЗЛОВА яно таксама дакладна адносіцца.
НЕ ДА СЛЁЗ, АЛЕ… ЛЮБІМЫ?
— Гледзячы з вышынь 2018 года, ад чаго быў уцёкамі пераезд у Маскву? I ці задаволены вы сёння расійскай сталіцай?
— З’язджаў хутчэй не ад чагосьці, а ў надзеі на нешта новае. Кажучы трошкі шаблонна, тыя магчымасці, што былі ў мяне ў Мінску, я ўжо вычарпаў, далей рухацца не было куды. Я разумеў, што хачу займацца літаратурай, а ніякага асаблівага літаратурнага асяроддзя, як і кнігавыдавецкай індустрыі, у Беларусі, на мой погляд, тады не было. А ў Расіі пачынаўся бум сучаснай рускамоўнай прозы, з’яўляліся выдавецтвы, выходзілі кнігі, было цікава. I калі паступіла прапанова аб працы ў Маскве, без асаблівых разважанняў яе прыняў.
Цяжка сказаць — задаволены або незадаволены я расійскай сталіцай. Яна таксама змянілася за гэтыя гады вельмі моцна. У сярэдзіне 2000-х я заспеў у ёй адгалоскі вар’яцкага, яркага, хаатычнага часу 1990-х, той свабоды на мяжы анархіі. Потым усё змянілася. Масква — горад занадта камерцыялізаваны, кансумерысцкі, што мне не надта блізка. Але я прывык да ўсяго гэтага, горад ужо не выклікае нейкіх асаблівых эмоцый, у мяне ў ім ёсць любімыя месцы, склаліся з ім нейкія ўзаемаадносіны.
— А якім вам бачыцца Магілёў, калі ў яго вяртаецеся?
— З ім у мяне адносіны не самыя простыя. Так, я ў ім нарадзіўся, пражыў свае першыя 20 гадоў. Бачыў яго розным. Але тое, што я з яго ўцёк — было непазбежным. На той момант гэта быў тыповы постсавецкі — ці “савецкі” — горад сярэдняга памеру, што не развіваўся так, як гэтага хацелася асабіста мне. З тых часоў ён вельмі моцна змяніўся, як, напэўна, і іншыя беларускія гарады. Калі б мне цяпер давялося экранізаваць які-небудзь з маіх тэкстаў, у якім дзеянне адбываецца ў 1980-я гады, было б складана знайсці ў Магілёве адпаведную натуру. Многае перабудавана да непазнавальнасці ды акультурана — хаця культурнага жыцця, калі прыязджаў туды, мне ў горадзе не хапала. Узровень яго ўсё ж падаваўся мне трохі правінцыйным. Калісьці, дзякуючы мясцоваму музычнаму дзеячу Віталю “Шуму” Дарашэнку, Магілёў ператвараўся ў андэрграўндную музычную сталіцу Беларусі, а цяпер нічога падобнага я не адчуваю.
УСЕ МЫ ДЗЕЦІ ПРАХАДНЫХ ДВАРОЎ
— Часам вас называюць “спеваком андэрграўнднага жыцця”, некаторыя проста так і кажуць аб адмысловым, “чарнушным” поглядзе на рэчаіснасць. Што светлага знаходзіце і ў ёй наогул, і, у прыватнасці, у цяперашняй культуры?
— На маю думку, творчая задача любога аўтара заключаецца ў тым, каб не пераболынваць, не лакіраваць рэчаіснасць. Наадварот: да яе варта падыходзіць крытычна, паказваць такія яе бакі, якія людзі лічаць за лепшае не заўважаць. Я і гляджу на рэальнасць дастаткова жорстка. А слова “чарнуха” не люблю, яно мне здаецца пагардлівым. Ды і родам, мабыць, з часоў савецкай прапаганды: “ачарненне сацыялістычнага ладу” і ўсё такое. Але акрамя дрэннага, у жыцці шмат і светлага, нейкая гармонія ў ім усё-такі існуе (нават у сённяшнім вар’яцкім свеце). Не толькі ў культуры ды мастацтве. Вось — добрая раніца, і тое адчуванне, якое яна дае, можа быць нашмат каштоўнейшым за пачутую музыку або прачытаную кнігу.
— Ці цікава вам, чым ды як жывуць учарашнія падлеткі, пацаны, што спавядалі законы гопніцтва, контркультуры ў шырокім сэнсе, дзеці прахадных двароў?
— Я не ставіў бы знак роўнасці паміж імі. Апошнія, як мне здаецца, з таго пакалення, якое ўвайшло ў свядомае жыццё пры познім “саўку”, калі сістэма загнівала, станавілася ўжо зусім бачная яе фальш, агіднасць. I ў гэтым сэнсе простае, нават у чымсьці прымітыўнае азначэнне — “дзеці прахадных двароў”, аўтарам якога з’яўляецца Віктар Цой, аказалася вельмі дакладным. Але тое, як жыве маё пакаленне сёння, мне не вельмі цікава, я ў нейкі момант адкалоўся ад яго, ператварацца ў нейкага сарака з лішнім гадоў абывацеля. Падзяляць спадзяванні, трывогі, думкі з такімі людзьмі мне не хочацца.
А да пацаноў-гопнікаў цяпер, праз многія гады, стаўлюся з вялікім разуменнем і спагадай. Адна справа — знаходзіцца побач з імі ў двары, у школе, іншая — глядзець на іх з пэўнай часавай, а таксама і прасторавай дыстанцыі.
— Самыя мае любімыя вашы літаратурныя творы — гэта “Попс” і… “Гопнікі”. Перачытваючы іх, думаю, што дарэчнымі былі б іх рымейкі ці пгго. Наогул, не хацелася б вам напісаць штосьці накшталт сагі?
— У мяне ёсць умоўная трылогія, у якую ўваходзяць “Гопнікі”, “Школа” і “СССР: дзённік пацана з ускраіны”. Яе і можна ўспрымаць як нейкую сагу, што ахоплівае перыяд з 1984-га па 1989-ы гады. Так, галоўныя героі, якія з’яўляюцца маімі альтэр эга, там трошкі адрозніваюцца адзін ад аднаго, але ўсё роўна гэта адзін і той жа чалавек. Пра яго ўжо досыць шмат сказана, і рухацца з ім далей у нейкі новы час, у новыя ўзросты і рэальнасці мне не вельмі цікава. Хаця героі з “Гопнікаў” праз шмат гадоў раптам уваскрэслі ў кароткай і не вельмі вядомай аповесці “Нашы”.
“ТЭЛЕМУВІКІ” НЕ ПРАПАНОЎВАЦЬ!
— Вы былі адным з аўтараў сцэнарыя даволі рэзананснай карціны Андрэя Прошкіна “Гульні матылькоў” 2004 года. Пасля працы над ёй вырашылі абраць шлях менавіта незалежнага кінематаг-рафіста?
— Сапраўды, цікавасць да кіно з’явілася пасля працы над гэтым фільмам. Раней я быў ад гэтага віду мастацтва вельмі далёкі. Любіў яго на ўзроўні гледача, але пра тое, каб самому што-небудзь у ім рабіць, нават і не думаў. А калі ўпершыню сутыкнуўся з кінавытворчасцю, дзякуючы таму, што быў адным са сцэнарыстаў “Гульняў…”, з’ездзіў на Berlinae Talent Campus — міжнародную маладзёжную платформу для кінематаграфістаў-пачаткоўцаў. Паслухаў там нейкія лекцыі, паўдзельнічаў у семінарах, звязаных з кіно, і зразумеў, што мне хочацца паспрабаваць нешта ў ім зрабіць. Але кіно як індустрыя мяне не надта прыцягвала. Карціна Андрэя была як раз такім абсалютна мэйнстрымавым праектам, а асяроддзя незалежнага кіно ў Расіі тады яшчэ не было, як і тэхнічных магчымасцяў для гэтага. Калі яны з’явіліся, я і паспрабаваў за іх учапіцца, не працуючы ў рамках індустрыі, без яе бюджэтаў.
— Як аўтару выдатнага дакументальнага фільма пра сібірскую панк-культуру 1980-х гадоў “Сляды на снезе” ці не шкада вам яе герояў, якія біліся з сістэмай, а… вось як яно ўсё абярнулася? “Пластмасавы свет перамог”, — праспяваў Ягор Летаў.
— Гэта вельмі складаная з’ява, якая выходзіць далёка за межы музыкі і культуры ў цэлым. Сібірскі панк быў па сутнасці антысавецкім і, вядома, зрабіў нейкі ўнёсак у развал сістэмы. Ну а тое, куды ўсё далей рушыла і да чаго прыйшло — музыка ў тым ліку — прадбачыць было немагчыма. Тым болей, неяк перашкодзіць працэсу. Я на некалькі гадоў за іх маладзейшы і таму ва ўсім гэтым ніяк не ўдзельнічаў. Хай і з пэўным перабольшваннем, але гэты рух можна было б параўнаць — з тым, што адбывалася ў клубе CBGB у Нью-Ёрку 1970-х, з Лонданам крыху больш позніх гадоў, дзе гралі Sex Pistols і Clash.
— Наколькі вы знаёмыя з цяперашнім беларускім кіно?
— Да сваёй радасці, я бачу, што там сёе-тое адбываецца. Больш на ўзроўні незалежнага кіно — дакументальнага, кароткаметражнага: сёння хатнія тэхналогіі дазваляюць здымаць фільмы, не маючы вялікага бюджэту і доступу да абсталявання кінастудый. Поўны метр, натуральна, без адпаведных грашовых уліванняў зняць даволі складана.
— Не хацелася б прапанаваць свой творчы праект “Беларусьфільму”?
— Перасячэнне з індустрыяй кіно ў той жа Расіі ў мяне былі нязначныя, і ісці ў індустрыю беларускую ды несці туды які-небудзь уласны праект не вельмі хочацца. Мне цяжка сабе ўявіць, што я пайду на “Беларусьфільм” і стану нешта прапаноўваць. Ідэя зняць фільм у Беларусі ёсць, мне гэта цікава, і калі нешта атрымаецца, то, хутчэй, як незалежнае кіно. Але тэарэтычна я не выключаю нічога: калі будуць магчымасці для працы, то, натуральна, пры сур’ёзнай вытворчасці з сур’ёзнымі грашыма я гатовы ісці і на кампраміс. Але, напрыклад, “тэлемувікамі” я б не стаў займацца ніколі.
Алег КЛІМАЎ