Супраць цячэння

Марозава, В. Супраць цячэння / Вольга Марозава // Мастацтва. — 2006. — №7. — С. 18-19.

Далучыць магілёўскіх слухачоў да вечных каштоўнасцей, раскрыць прыгажосць i духоўнасць музычнай класікі, даць магчымасць пачуць шэдэўры сусветнага музычнага мастацтва ў жывым гучанні хору i аркестра — так вызначае мэту працы Магiлёўскай гарадской капэлы яе мастацкі кіраўнік i дырыжор Сяргей Лішчэнка.

Характар дзейнасці капэлы выклікае асацыяцыі з дзейнасцю знакамітых Col­legium musicum — музычных аб’яднанняў, якія, пачынаючы з XVII стагоддзя, існавалі ў гарадах Германіі, Швейцарыі і іншых краін. Агульным для іх з’яўлялася, у першую чаргу, музычнаеасветніцтва.

На працягу апошняга канцэртнага сезона аматары класічнай музыкі паслухалі шэсць «Лонданскіх» сімфоній I.Гайдна, «Страсці паМатфею» I. С. Баха, Concerti grossi Г.Ф.Гендэля i A.Kaрэлі, духоўныя кантаты А.Кальдара і канцэрты Д.Бартнянскага, оперу Г.Пёр-села«Дыдона і Эней». У дні 250-годцзя з дня нараджэння В.А.Моцарта — яго «Каранацыйную» месу, Рэквіем, тры апошнія сімфоніі іклавірныя канцэрты (з салістам — народным артыстам РБ Iгарам Алоўнікавым). А ў заключным канцэрце сезона ў гонар 100-годдзя з дня нараджэння Д.Шастаковіча прагучала ягоная сатырычная опера «Антыфармалістычны раёк». Народныя песні, хоры кампазітараў-класікаў, інструментальныя п’есы і цыклы — сёння рэпертуар капэлы ўключае велізарную колькасць твораў айчынных і замежных аўтараў ад эпохі Адраджэння да нашых дзён.

Успамінаецца, як пачыналася жыццё гэтага па-свойму унікальнага калектыву —у «смутны» перабудовачны час, у 1989 годзе, калі ў Магілёў прыехаў выпускнік Казанскай кансерваторыі дырыжор-харавік Сяргей Юр’евіч Лішчэнка (харавы клас прафесара З.Казачкова) і ў кароткі тэрмiн змог стварыць хор аднадумцаў-энтузіястаў з ліку аматараў харавых спеваў і прафесіяналаў.

Упершыню ў Магілёве загучалі духоўная музыка, беларускія канты, творы харавой класікі, якія рэдка выконваюцца. Захопленасцьмузыкантаў прыцягвала, хацелася спяваць разам з імі. Але стваральнік калектыву з самага пачатку бачыў неабходнасць у захаванні асветніцкіх традыцый, а менавіта — у тлумачэннях лектара-музыказнаўцы. Аўтару гэтых радкоў давялося заняць адпаведнае яго музычнай спецыяльнасці месца. Асветніцкай задачы была падпарад-каванаўся праца кіраўнікахору, які праз чатыры гады стварае аркестр — каб мець магчымасць выконваць маштабныя вакальна-інструментальныя творы. Адначасова ён паступае ў аспірантуру на спецыяльнасць «оперна-сімфанічнае дырыжыраванне» да знакамітага Ф.Мансурава. Расце і прафесійны ўзровень калектыву. Завязваецца знаёмства з нямецкімі музыкантамі аматарскага аркестра з горада Цяльтова (каля Берліна). Дзякуючы цёпламу і шчырамусяброўству ў 1990-я гады адбыліся цудоўныя канцэртныя паездкі ў Германію; гэткім жа цёплым аказаўся прыём нямецкіх музыкантаў у Магілёве. Непасрэднае знаемства з еўрапейскші музычна-вы-канальніцкімі традыцыямі, сумесныя выступленні магілёўскага калектыву і нямецкіх музыкантаў (для выканання адной з кантат Баха, напрыклад, былі запрошаны спевакі з Берлінскай опе­ры), наведванне ўАйзенах, Лейпцыгу, Берліне месцаў, звязаных з дзейнасцю вялікіх кампазітараў, — усё гэта адыграла сваю ролю ў спасціжэнні артыстамі капэлы асаблівасцей музычнага стылю заходнееўрапейскай класікі.

3 узнікненнем аркестра камерны хор капэлы не страчвае сваёй самастойнасці. Ён неаднаразова прымае ўдзел у конкурсных праграмах фестываляў і становіцца лаўрэатам Рэспубліканскага фестывалю харавой музыкі імя Р.Шырмы, Міжнароднага фестывалю духоўнай музыкі «Магутны Божа» ў Магілёве, Міжнароднага фестывалю праваслаўнай музыкі ў польскай Гайнаўцы. Хор з поспехам прадстаўляў свае канцэртныя праграмы на міжнародных фестывалях духоўнай музыкі ў Славакіі (Бардыёў), Германіі (Вітэнбург), Латвіі (Даўгаўпілс). Пасля выступления на фестывалі духоўнай музыкі імя Петкі Балгарскай у 2005 годзе балгарскія газеты пісалі пра тое, што ўзровень майстэрства магілёўскага хору вельмі высока ўзняў планку фэсту, і адзначалі выключны прафесіяналізм калектыву, глыбокаеразумение духу праваслаўнай музыкі. 3 вялікім поспехам праходзілі гастролі хору ў Францыі, Польшчы, а таксама ў Германіі, дзе ў 1996 годзе быў выпушчаны кампакт-дыск з запісамі рускай і беларускай духоўнай музыкі.

У 1998 годзе дзейнасць калектыву ў складзе хору і аркестра пераходзіць на прафесійную аснову, а ў 2002-м ён атрымлівае юрыдычны статус установы культуры «Магілёўская гарадская капэла». 3 таго часу музыканты рыхтуюць больш за го канцэртных праграм у год. Капэла дае канцэрты ў драматычным тэатры, выступае ў Мастацкім музеі імя П.Масленікава — двойчы ў месяц і штораз з новай праграмай. Да гэтага дадаюцца канцэрты ў школах, каледжах < і універсітэтах, на прадпрыемствах горада — і заўсёды ў поўным складзе, без скарачэння колькасці выканаўцаў (у адрозненне ад філарманічных «брыгад»). Бо калектыў імкнецца паўнавартаснаўвасобіць высокі сэнс сур’ёзнай музыкі. Кожны з канцэртаў капэлы складаецца з трох частак: харавая, аркестравая і вакальна-інструментальная.

Капэлу вылучае выканальніцкая універсальнасць, здольнасць выконваць творы амаль усіх жанраў музычнага мастацтва — ад вакальных і інструментальных мініяцюр да буйных, такіх, як iнструментальныя і харавыя канцэрты, літургічныя цыклы, сімфоніі, месы і нават оперы невялікіх маштабаў у кан цэртным варыянце. Усё гэта ажыццяўляецца дзякуючы высокапрафесійным салістам-вакалістамі інструменталістам (тут варта асабліва адзначыць піяністку АКасаткіну, сапрана А.Юрчанка, барытона В.Рачыкава, тэнара Д.Радзевіча). Асноўны склад камернага аркестра ка­пэлы — струнны, але пры неабходнасці для выканання сімфоній і буйныхвакальна-інструментальных кампазіцый запрашаюцца гарадскія выканаўцы на духавых інструментах.

Вядома, што музыканты — патрыёты сваёй краіны і горада не замыкаюцца ва ўласнай творчасці і звычайна займаюцца шматбаковаймузычна-грамадскай дзейнасцю, якая спрыяе развіццю і ажыўленню культурнагажыцця, — такі і кіраўнік капэлы. Сяргею Лішчэнкуналежыць ініцыятыва правядзення Бахаўскіх канцэртаў у сакавіку (месяц нараджэння кампазітара) кожнага года, на якіх сумесна выступаюць капэла і студэнты музычных навучальных уста-ноў. Ён жа з’яўляецца арганізатарам фестывалю духоўнай музыкі «Магілёўскі харавы сабор» — памяці выдатнага асветніка, архібіскупа Георгія Каніскага (за уклад у развіццё духоўнай культуры С.Лішчэнка ўзнагароджаны ордэнам Сергія Раданежскага). Хор капэлы, як правіла, іграе вядучую ролю ў правядзенні гэтых фестываляў — аглядаў хораў Магілёўскай вобласці, якія выконваюць духоўную музыку.

У цяперашні час сітуацыя ў галіне сур’ёзнага, акадэмічнага музычнага мастацтва асабліва складаная. Масавая му­зыка, субкультуранахабна выцясняюць сапраўднае мастацтва, а разам з тым абмяжоўваюць духоўны свет маладога пакалення, дзяцей і падлеткаў,укараняючы музычны прымітыў. Забаўляльная музыка, дзякуючы сваёй даступнасці, большасцю цяперашніх чыноўнікаў узводзіцца ў ранг адзіна прымальнай. Гэта можа абярнуцца духоўнай (і не толькі духоўнай) катастрофай для будучых пакаленняў, пра што аднадушна папярэджваюць усе сур’ёзныя музыкан­ты свету.

Сто гадоў таму Магілёў меў некалькі сімфанічных аркестраў, мноства хораў высокагаўзроўню, горад рэгулярна на-ведвалі оперныя трупы і сталічныя гастралёры, спевакі і інструменталісты. Іў той жа час мясцовыя музыканты ўсяляк змагаліся за сцвярджэнне сапраўднага мастацтва, звяртаючыся да аднадумцаў: «Дружна вяслуйце супраць плыні ў імя прыгожага!» Магілёўская гарадская ка­пэла ўжо шмат гадоў, пераадольваючы ўсе цяжкасці (а іх нямала), дружна вяслуе супраць плыні.